Ở nước ngoài, Phần Lan thường được ngưỡng mộ bởi các chính sách tiến bộ trong giáo dục, việc làm và chế độ nghỉ phép, trong khi đó, vấn đề này lại vấp phải không ít sự hoài nghi của người dân trong nước. Cựu nghị sĩ Risto Penttila bày tỏ quan điểm trong Diễn đàn Kinh tế Thế giới khi Phần Lan được coi là quốc gia cạnh tranh nhất của khối trong năm 2014: “Nếu Phần Lan là đất nước tốt nhất trong EU (Liên minh châu Âu) thì tất cả chúng ta đều nên lo lắng về điều này”.
Theo Quartz, nhà nghiên cứu người Phần Lan – Frank Martela đã tìm ra lí do tại sao sự đánh giá chỉ số hạnh phúc của người Phần Lan lại khác hoàn toàn so với suy nghĩ của người ngoài.
Báo cáo Hạnh phúc Thế giới được xuất bản bởi cơ quan Mạng lưới Giải pháp phát triển bền vững của Liên hợp quốc, theo đó yêu cầu người tham gia trả lời đánh giá những tiêu chí quan trọng về cuộc sống của họ trên thang điểm từ 0 đến 10. Người Phần Lan tự đánh giá chỉ số hạnh phúc tại mức 7,632. Con số trung bình này ở Mỹ là 6,886 còn ở quốc gia ít hạnh phúc nhất Burundi, chỉ số trên chỉ đạt 2,905.
Người trả lời không được hỏi tại sao họ lại tự đánh giá như vậy. Tuy nhiên, ba nhà kinh tế làm nhiệm vụ biên tập Báo cáo hạnh phúc là Jeffrey Sachs, John F. Helliwell và Richard Layard đã đưa ra một số yếu tố có ảnh hưởng quyết định tới chỉ số hạnh phúc quốc gia bao gồm GDP bình quân đầu người, tuổi thọ trung bình, nhận thức về tham nhũng và hỗ trợ xã hội.
Vấn đề đặt ra là những yếu tố trên tạo nên sự tồn tại ổn định của một quốc gia, mặc dù vậy sự ổn định lại không giống như hạnh phúc. Khi mọi người ở các quốc gia khác nhau được hỏi về tần suất họ có những cảm xúc tích cực và cảm giác hạnh phúc, thứ hạng của Phần Lan đã tụt dốc thảm hại. Theo Báo cáo Tình cảm Tổng quát của Viện nghiên cứu Gallup, 10 quốc gia đứng đầu trong danh sách này chủ yếu là các nước Mỹ Latinh. Ngoài ra, Phần Lan chỉ giữ vị trí khiêm tốn – thứ hạng 36 trong khảo sát năm 2013 của Gallup về những trải nghiệm và cảm xúc tích cực.
Theo Martela, quan điểm về chỉ số hạnh phúc của người Phần Lan có vẻ hơi khác thường. Một số nhà nghiên cứu đã chỉ ra rằng con người thường trở nên ít hài lòng hơn với cuộc sống của mình khi so sánh hoặc bị so sánh với người khác có cuộc sống mà họ cho là tốt hơn. Điều kiện sống tại Phần Lan được đánh giá là khá lí tưởng và việc người Phần Lan vẫn không thực sự thỏa mãn với điều này khiến không ít người cảm thấy khó hiểu.
Martela chia sẻ: “Nếu hạnh phúc là sự phổ biến của những cảm xúc tích cực thì Phần Lan không phải là đất nước hạnh phúc nhất. Nếu hạnh phúc là sự “vắng mặt” của bệnh trầm cảm thì Phần Lan cũng không phải là đất nước hạnh phúc nhất. Nhưng nếu hạnh phúc là sự hài lòng về điều kiện sống của một người thì cùng với các nước Bắc Âu khác, Phần Lan chính là nơi tuyệt vời nhất để sinh sống”.
Gia Vũ