Quả cam có trước hay
màu cam có trước? Anh em thử đoán xem trước khi đọc bài phân tích dưới đây nhé. Câu trả lời hẳn sẽ khiến nhiều người ngạc nhiên!
Việc đặt tên màu sắc trong quá khứ!
Từ màu cam (Orange) thực ra không có trong
tiếng Anh mãi đến thế kỷ thứ 13 nhưng màu sắc này hiển nhiên xuất hiện từ rất lâu trước đó. Lá cây chuyển sang màu cang khi mùa thu đến, mặt trời lặn cũng để lại một ánh sáng cam và những bông hoa màu cam có thể xuất hiện tại bất cứ đâu. Vậy tên gọi “cam” để chỉ màu sắc có trước hay “cam” là quả cam có trước?
Ghi chép đầu tiên về việc sử dụng một từ trong tiếng Anh để chỉ quả cam là “pume orenge” vào khoảng năm 1200 công nguyên. Từ này được cho là có gốc từ từ “pomme d’orange” trong tiếng Pháp Cổ, dịch ra nghĩa là “orange apple”. Nó cũng giống như từ “potato” vốn có gốc tiếng Pháp Cổ là “pomme d’terre” nghĩa là “apple of the earth”. Và nguồn gốc của từ “pumme d’orange” lại bắt nguồn từ từ “naranja” – một danh từ được tộc người Moors gốc Ả Rập sử dụng vào thế kỷ thứ 10 tại Tây Ban Nha. “naranja” là một biến thể của từ “naaranj” trong triếng Ả Rập (cũng giống như “naarang” trong tiếng Ba Tư) và bản chất từ này để chỉ quả cam – loại trái cây bắt đầu được trồng phổ biến tại Đông Nam Á vào khoảng năm 500 trước công nguyên. Một số nhà
ngôn ngữ cho rằng nguồn gốc sau cùng của từ “narranj” là một từ trong tiếng Dravidian có nghĩa là “fragant” (có mùi ngọt).
Vậy chúng ta đã biết nguồn gốc của từ orange trong tiếng Anh, nó là từ dùng dể chỉ quả cam trước rồi sau đó khi loại trái cây này trở nênâ phổ biến, từ orange mới được dùng để chỉ màu cam. Thế nhưng trước khi có từ orange thì người ta dùng từ gì để miêu tả màu sắc của hoàng hôn hay lá cây vào mùa thu? Trong tiếng Anh Cổ có một từ là “ġeolurēad” (phiên âm: ˈjeoluræːɑd) và đây là một tính từ miêu tả màu sắc có nghĩa là vàng – đỏ.
“Orange” không phải là màu duy nhất!
Ngoài orange, trong tiếng Anh còn có rất nhiều từ chỉ màu sắc nhưng bắt nguồn từ vật thể trước. Theo nhà nghiên cứu ngôn ngữ Dominic Watt đến từ đại học Leeds, ông chỉ ra rằng những từ như “apricot” (quả mơ hay màu hồng mơ chín), “peach” (cây đào – màu hồng đào), “violet” (cây đồng thảo – màu tím), “lilac” (cây đinh hương – tím hoa cà), “maroon” (hạt dẻ – màu nâu sậm), “indigo” (cây chàm – màu chàm), “burgundy” (rượu Burgundy – đỏ sẫm) … tất cả đều bắt nguồn từ vật thể.
Thêm vào đó, theo một nghiên cứu của 2 nhà
khoa học Berlin và Kay vào năm 1960 thì tiếng Anh và các ngôn ngữ tại châu Âu có nhiều từ chỉ màu sắc hơn so với các ngôn ngữ còn lại trên thế giới. Đa phần các ngôn ngữ này chỉ có các từ chỉ 3 hoặc 5 màu cơ bản, sau đó dùng thêm các yếu tố đậm (dark) hay nhạt (light) để thể hiện sắc độ. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa con người không thể phân biệt được ác màu sắc giữa cam, vàng, đỏ hay những màu nằm giữa các màu sắc chính khác. Họ vẫn dùng các màu sắc chính để mô tả, đến khi có một từ nào đó thay thế. Một loạt các ví dụ dưới đây sẽ cho chúng ta thấy sự khác biệt về cách hình thành màu sắc trong các ngôn ngữ khác:
Trong ngôn ngữ khác, màu cam và quả cam được gọi ra sao?
Trong tiếng Israel hiện đại (Ivrit) thì màu cam được gọi là “katom” còn quả cao được gọi là “tapuach zahav” (dịch ra nghĩa là “golden apple” – quả táo vàng).
Tiếng Thụy Điển, quả cam cũng được gọi là “apelsin” còn màu cam gọi là “orange”. Tuy nhiên nghĩa của từ “apelsin” trong tiếng Thụy Điển khác hẳn, nó bắt nguồn từ Low Germanic trong đó “apel” nghĩa là “apple” (quả táo) còn “sin” (Sina) nghĩa là Trung Quốc. Nói cách khác, người Thụy Điển gọi quả cam theo nghĩa “quả táo Trung Quốc”. Tiếng Đan Mạch và Na Uy cũng gọi quả táo là “appelsin” với ý nghĩa tương tự.
Người Hà Lan gọi quả cam là “sinaasappel” với ý nghĩa giống 3 thứ tiến vùng Scandinavia là quả táo đến từ Trung Quốc. Tương tự trong tiếng Đức, bạn có thể gọi quả táo là “Apfelsine”.