Vụ thâu tóm lại Uber tại thị trường Đông Nam Á đáng lẽ phải là một chiến công vang dội dành cho Grab. Tuy nhiên, ở thời điểm hiện tại, khi các thủ tục sáp nhập vẫn chưa được hoàn tất, thì những động thái từ các cơ quan quản lý lại cho thấy rằng đây không phải tin mừng, thậm chí còn có thể là một cơn ác mộng mới.
Theo thỏa thuận giữa hai bên, Uber sẽ được nhận 27,5% cổ phần của Grab, sau khi dừng mọi hoạt động tại Đông Nam Á. Thỏa thuận này cho phép Uber giải phóng nguồn lực khỏi một thị trường đang kinh doanh sa sút, để tập trung cho những khu vực hiệu quả hơn. Các nhân sự của Uber tại 8 quốc gia Đông Nam Á đều đang được xem xét để chuyển sang Grab.
Chiến lược của Grab khi đưa ra bước đi này khá đơn giản, đó là loại bỏ đối thủ cạnh tranh trực tiếp, tiếp quản lại các nhân viên cùng đội ngũ lái xe. CEO của Grab, Anthony Tan cho biết, vụ sáp nhập có thể làm trì hoãn khoản lợi nhuận của Grab, nhưng tương lai lâu dài sẽ giúp công ty thu về lợi ích lớn hơn.
Bước đầu tiên của kế hoạch sáp nhập là Uber đóng cửa tại các thị trường Đông Nam Á, đã được thực hiện từ đầu tháng 4 vừa qua. UberEats sẽ được nhập vào với GrabFood vào cuối tháng 5 này. Về phía Grab, công việc trước mắt là chiếm lĩnh thị phần do Uber để lại, đồng thời tiếp quản khách và lái xe của Uber.
Hiện đã qua hơn một tháng kể từ khi Uber chính thức đóng cửa. Có vẻ như quá trình sáp nhập giữa 2 bên nảy sinh nhiều rắc rối hơn dự đoán của nhiều người. Bắt đầu có nhiều khúc mắc nảy sinh liên quan đến quy định của các cơ quan quản lý thuộc từng quốc gia và cả những lo ngại từ phía khách hàng.
Các cơ quan quản lý lo ngại sự độc quyền của Grab
Trong số các rắc rối nảy sinh trong phi vụ sáp nhập đình đám nhất ngành công nghệ thời gian qua, dễ thấy nhất là mối lo ngại của các cơ quan quản lý đối với sự độc quyền của Grab sau khi loại bỏ Uber khỏi Đông Nam Á.
Tại Singapore và Phillipines, cả Uber và Grab đều được yêu cầu kéo dài thêm thời gian hoạt động của Uber, để chính quyền có thêm thời gian tìm hiểu kĩ lưỡng về thương vụ. Cụ thể, đầu tháng 5 này, chính quyền Singapore đã ra yêu cầu đình chỉ quá trình sáp nhập của Grab và Uber bởi cho rằng thương vụ này vi phạm vào điều 54 trong luật Cạnh tranh, quy định về chống độc quyền kinh doanh dịch vụ.
Tại Việt Nam, trong ngày 18/5 vừa qua, Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng cũng đã ban hành Quyết định số 64 điều tra chính thức vụ việc tập trung kinh tế giữa Grab và Uber.
Trước những quyết định kéo dài thời gian sáp nhập của Uber và Grab do chính quyền tại các quốc gia Đông Nam Á đưa ra, Grab đang là “kẻ chịu trận” bởi phải chịu toàn bộ chi phí phát sinh trong quá trình tiếp quản Uber.
Trong khi pía Uber lại cho rằng thương vụ đã xong và họ không còn trách nhiệm gì kể cả khi quá trình tiếp quản bị kéo dài thêm nữa: “Uber đã rút khỏi 8 thị trường tại Đông Nam Á và hiện tại tôi đang quản lý 10 thay vì 18 thị trường như trước đây. Ngân quỹ và nhân sự cho các thị trường này đã không còn nữa. Và chúng tôi không có dự định ở lại lâu hơn để làm gì cả”, Brooks Entwistle, phụ trách khu vực Châu Á Thái Bình Dương của Uber trả lời chính phủ Phillipines vào đầu tháng 5.
Rõ ràng, việc Grab và Uber Đông Nam Á thỏa thuận sáp nhập nhưng chỉ thông báo trước hai tuần là không đủ thời gian cho các đơn vị quản lý xem xét kĩ càng tính chất của thương vụ. Đây cũng là điểm mấu chốt tạo nên rắc rối giữa Grab với chính quyền tại các quốc gia Đông Nam Á. Và các rắc rối với chính quyền sẽ còn gia tăng, nhất là khi những lo ngại về sự độc quyền của Grab đang dần được các chính phủ tại Đông Nam Á quan tâm nhiều hơn.
Sự lo lắng về số phận của các nhân viên Uber
Một trong những rắc rối khác của thương vụ này chính là việc tiếp quản hơn 500 nhân viên của Uber tại Đông Nam Á.
Thách thức của Grab lúc này không chỉ nằm ở việc đưa ra cơ chế đánh giá, tiếp nhận các nhân sự cũ của Uber như thế nào, mà họ còn cần phải làm điều này nhanh nhất có thể. Bởi hiện tại, đối thủ đáng gờm nhất của Grab là “người đồng hương” Go-Jek. Nếu quá trình tiếp quản nhân viên diễn ra quá lâu, một bộ phận không nhỏ nhân viên cũ của Uber sẽ có thể được Go-Jek chiêu mộ và đây chắc chắn là tình huống mà Grab không hề mong muốn.
Trang TechCrunch đã phỏng vấn một số nhân viên cũ của Uber . Họ cho biết quá trình tiếp nhận của Grab diễn ra rất chậm chạp, một số còn cảm thấy mình đã bị Uber bỏ rơi hoàn toàn trong thương vụ sáp nhập này.
Các nhân viên của Uber chia sẻ rằng họ thậm chí còn bị cấm không được ứng tuyển các vị trí làm việc cho Uber tại các thị trường khác (nơi ứng dụng này vẫn còn hoạt động), bởi theo thỏa thuận, giờ đây họ đã thuộc quyền quản lý của Grab.
Hậu kì thương vụ sáp nhập Uber – Grab, nhân viên tại Uber gần như không có quyền quyết định số phận của mình. Họ chỉ có thể lựa chọn gia nhập Grab, nhận mức lương do Grab quy định hoặc nghỉ việc mà thôi.
Những đối thủ cạnh tranh về cả nhân sự, tài xế lẫn khách hàng
Ứng dụng gọi xe Go-Jek đến từ Indonesia cũng đang trong quá trình mở rộng sang các thị trường mới gồm Việt Nam, Singapore, Phillippines. Startup này đang dốc toàn lực vào việc thu hút lại đội ngũ nhân sự cũ của Uber (gồm cả nhân viên văn phòng và các tài xế) không muốn đầu quân cho Grab.
Tất nhiên, Go-Jek sẽ không tuyển mộ lại toàn bộ nhân sự cũ của Uber. Tuy nhiên, việc một số lượng không nhỏ nhân viên của Uber vẫn chưa chính thức gia nhập vào Grab cũng đã tạo tiền đề khá tốt cho Go-Jek giải bài toán về nhân sự trong kế hoạch mở rộng vươn tới các thị trường ngoài Indonesia.
Bên cạnh Go-Jek, Grab cũng phải chú ý tới khá nhiều startup trong lĩnh vực logistic mới như NinjaVan, các nhà cung ứng dịch vụ ship đồ ăn như Deliveroo hay FoodPanda, các ứng dụng chia sẻ xe đạp ngày càng nhiều… Thậm chí, các công ty lớn về công nghệ như Facebook, Google cũng đang nhăm nhe tuyển lựa các quản lý tài năng cũ của Uber tại thị trường Đông Nam Á để bổ sung vào đội ngũ nhân sự của mình.
Không chỉ gặp khó khăn trong cạnh tranh về nhân sự, cốt lõi chính của dịch vụ mà Grab cung cấp nằm ở các tài xế cũng là vấn đề mà công ty này cần phải cân nhắc.
Tại một số thị trường như Thái Lan, Singapore, các tài xế cũ của Uber đã được chuyển sang Grab nhưng một bộ phận than phiền khá nhiều về sự bất cập khi sử dụng ứng dụng Grab. Một phần lại cho rằng khi chuyển sang Grab, thu nhập của họ bị giảm đi rõ rệt.
Hiện tại Grab mới chỉ công bố rằng mình đã kí kết xong với 75% các tài xế Uber cũ tại Indonesia, số liệu tại các quốc gia Đông Nam Á khác vẫn chưa được công bố dù đã qua hơn một tháng kể từ khi tiến hành sáp nhập.
Trong một bài viết trên TechCrunch, tác giả Harry Campbell đã đưa ra nhận định: “Khi sáp nhập các tài xế Uber cũ thường cảm thấy chán nản hơn. Bởi theo quy luật cạnh tranh với sự tồn tại của hai công ty đối thủ, các tài xế sẽ lựa chọn bên phù hợp với mình hơn. Chắc chắn phải có những lý do để khiến các tài xế này lựa chọn Uber ngay từ đầu thay vì Grab.”
Với khách hàng cũng tương tự, họ buộc phải làm quen với việc sử dụng Grab thay vì Uber. Cũng đã có khá nhiều lời than phiền về những tính năng khác nhau giữa hai ứng dụng này. Cơ chế quy định giá khác nhau của hai ứng dụng cũng là điều khiến khách hàng cũ của Uber cảm thấy phân vân.
Tất cả những yếu tố trên sẽ trở thành một cơ hội khá lớn cho Go-Jek bước vào các thị trường Đông Nam Á ngoài Indonesia, nơi mà Uber đã bỏ lại khoảng trống về thị phần, để lại đội ngũ nhân sự, tài xế cùng khách hàng khá lớn mà Grab vẫn chưa thể tiếp quản hết trong một sớm một chiều.