Những chú rô-bốt có trí thông minh như con người không còn là câu chuyện trong phòng thí nghiệm, mà đang được sử dụng ngày càng phổ biến. Bên cạnh các tiềm năng mà những người máy này mang lại, thì các chuyên gia cũng đưa ra những cảnh báo, bởi sự lợi hai của loại sinh mệnh mới này vượt xa nhân loại vốn chịu hạn chế bởi các đặc điểm sinh học. Hơn nữa, một số hậu quả nhãn tiền đã bắt đầu xảy ra.
Một ngành khoa học “đang lên”
Khi nói đến trí tuệ nhân tạo (Artificial Intelligence, viết tắt là AI) chúng ta sẽ liên tưởng ngay đến máy tính, rô-bốt thông minh, những cỗ máy tự hành như ô tô, máy bay … Trong những năm gần đây, các sản phẩm có trí tuệ như con người không còn chỉ ở trong các phòng thí nghiệm, mà đã được đưa vào ứng dụng khá bổ biến trong cuộc sống thường ngày, nhiều trường đại học cũng đang đầu tư nghiên cứu.
Sản phẩm AI nổi tiếng có tên Sophia được một công ty rô-bốt ở Hồng Kông chế tạo và kích hoạt vào tháng 4 năm 2015. Nó có hình dạng giống con người, có thể nghe nói trôi chảy và khôn ngoan như con người.
Có lẽ cái tên Sophia sẽ được ghi danh trong lịch sử thế giới, bởi vào ngày 25 tháng 10 năm 2017, nó chính thức được chính quyền Ả Rập trao quyền công dân, trở thành rô-bốt đầu tiên được luật pháp bảo vệ như con người.
Rô-bốt mang trí thông minh nhân tạo này được kỳ vọng là sẽ giúp con người có cuộc sống dễ dàng hơn. Tuy nhiên khi chính người chế tạo ra nó là David Hanson hỏi rằng: “Cô có muốn hủy diệt loài người không?”, đồng thời nói trước với nó rằng: “Làm ơn nói không nhé.” Thì câu trả lời của Sophia vẫn là: “Được rồi, tôi sẽ hủy diệt loài người.”
Chưa biết câu trả lời rất tự nhiên của Sophia có trở thành hiện thực hay không, nhưng một điều rõ ràng là nó đã không hề nghe lời chủ nhân của mình.
Không chỉ dừng lại ở việc cấp quyền công dân, tại thành phố hiện đại nhất của Nhật Bản là Tama, một rô-bốt trí tuệ nhân tạo có tên Michihito Matsuda còn tham gia tranh cử chức thị trưởng. Với khẩu hiệu “Trí tuệ nhân tạo sẽ thay đổi thành phố Tama” rô-bốt này đã nhận được 4.000 phiếu bầu của cử tri.
Cái tên “Trí tuệ nhân tạo” thể hiện rằng các cỗ máy có khả năng tự học hỏi như con người, nghĩa là nó là một dạng sống mới, có thể tự học hỏi và ra quyết định. Những tiềm năng mà AI mang lại cho con người là không thể phụ nhận, tuy nhiên, sự lợi hại của loại sinh mệnh mới này cũng đang gây quan ngại lớn cho chính nhân loại.
Quan ngại của các nhà khoa học hàng đầu
Giống như khi thiên tài Albert Einstein góp công đầu trong việc chế tạo ra bom nguyên tử để rồi hối hận khi chứng kiến thảm họa không tưởng nó gây ra cho hai thành phố của Nhật Bản, thì hiện nay các nhà khoa học hàng đầu cũng đang bày tỏ quan ngại, thậm chí lớn hơn cả bom nguyên tử, trước sự phát triển của AI.
Những cố máy có trí tuệ nhân tạo thực sự mạnh hơn con người
Trả lời phỏng vấn trên kênh BBC, thiên tài vật lý, giáo sư Stephen Hawking cho biết:
Với khả năng tự học hỏi, rô-bốt sẽ trở nên ngày càng thông minh, rồi những cỗ máy này sẽ có thể tạo ra các loại vũ khí không thể tưởng tượng được và khống chế các lãnh đạo một cách dễ dàng.
“Nó sẽ có thể tự hoạt động, có thể tự thiết kế lại chính nó với sức mạnh ngày càng tăng. Con người thì bị giới hạn bởi các đặc điểm sinh học, không thể theo kịp, và sẽ bị thay thế.”
Còn khi trả lời tạp chí Wired Magazine, ông cho biết:
“Tôi e rằng AI có thể sẽ thay thế toàn nhân loại. Nếu con người đã thiết kế được những con virus máy tính, thì ai đó cũng sẽ thiết kế ra những cỗ máy có trí tuệ nhân tạo có thể tự phát triển và nhân bản. Đó sẽ là một dạng sống mới, mạnh hơn con người rất nhiều.”
Thảm họa tiềm ẩn cho toàn nhân loại
Nhìn nhận một cách tổng thể trên phạm vi rộng, giáo sư Stephen Hawking chia sẻ:
“Sự phát triển của trí tuệ nhân tạo, khi thành công sẽ đặt dấu chấm hết cho loài người. Con người sẽ càng chậm chạp, tư duy yếu kém, không thể cạnh tranh cùng với robot và cuối cùng bị thay thế”.
Ông cho rằng giới lãnh đạo toàn cầu cần kiểm soát sự phát triển của AI để tránh một quốc gia nào đó trở nên vượt trội.
Mối lo ngại này cũng từng được tỷ phú, doanh nhân, kiêm nhà phát minh người Mỹ Elon Musk nêu ra trong một bài phát biểu tại một cuộc gặp của Hiệp hội Thống đốc Quốc gia Mỹ.
“Theo tôi, trí tuệ nhân tạo là một trường hợp ít gặp trong đó chúng ta cần chủ động quản lý thay vì ứng phó, bởi đơn giản đến lúc chúng ta ứng phó thì mọi chuyện đã quá muộn”.
Khi AI trở nên thông minh hơn những người tạo ra nó, thì có thể xảy ra các kịch bản khác nhau, nhưng kết cục cuối cùng thường là sự xóa sổ nhân loại, hoặc máy móc quay trở lại thống trị con người, ông khẳng định rằng: “AI là mối nguy hiểm căn bản cho sự tồn tại của văn minh nhân loại.”
“Cuộc đua về phát triển AI có thể là nguyên nhân lớn nhất dẫn đến Chiến tranh Thế giới 3”
Cả Musk và Hawking đều không nói rằng nên ngừng nghiên cứu AI, nhưng họ cho rằng chính phủ nên có cơ chế để chắc chắn rằng công nghệ này sẽ không đi sai lệch.
Nhân loại nên sớm nghĩ tới giải pháp tự cứu mình
Giáo sư vật lý Stephen Hawking từng cảnh báo rằng, thời gian của nhân loại trên Trái Đất đang đếm từng ngày, bởi rô-bốt sẽ thiết kế lại chính bản thân nó để trở nên mạnh hơn con người, cuối cùng nhân bản với tốc độ nhanh chóng và thay thế con người. Thiên tài này nhấn mạnh rằng, nhân loại cần rời Trái Đất nếu chúng ta không muốn tuyệt chủng.
Ông gợi ý, các trương trình không gian nên là ưu tiên hàng đầu của nhân loại “với mục tiêu là sẽ di chuyển đến những hành tinh phù hợp cho con người cư trú.”
“Con người sẽ cần phải di cư đến một hành tinh khác như Sao Hỏa. Tôi tin rằng chúng ta đã đến điểm không thể cứu vãn. Trái Đất đang trở nên quá bé nhỏ cho chúng ta. Dân số thế giới đang trưởng với tốc độ báo động và chúng ta đang ở trong mối nguy của sự tự hủy diệt.”
Tại buổi lễ khai trương của trung tâm trí tuệ nhân tạo của Đại học Cambridge, ông nói: “AI có thể là phát minh tốt nhất hay tồi tệ nhất mà nhân loại từng làm.”
Thiên tài này chưa bao giờ phủ nhận những tiềm năng mà ngành khoa học này mang lại, nhưng ngược lại, nó cũng là mối nguy hại lớn nhất cho sự sinh tồn của cả nhân loại.
Những hậu quả nhãn tiền
Có lẽ Facebook là hãng công nghệ đầu tiên chứng kiến hậu quả mất kiểm soát các cỗ máy có mang trí tuệ nhân tạo. Hai AI có tên Bob và Alice đảm nhiệm chức năng hội thoại trong phần mềm máy tính, tuy nhiên sau một thời gian, các chuyên gia công nghệ của ông lớn Facebook bắt đầu nhận thấy rằng hai AI của mình dần tử bỏ tiếng Anh và bắt đầu sử dụng một loại ngôn ngữ mà chúng tự sáng tạo ra để giao tiếp với nhau.
Dhruv Batra một nhà nghiên cứu AI làm việc tại Facebook cho biết, các AI này có khả năng tự lập trình và tạo ra các thứ ngôn ngữ dễ hiểu hơn đối với chúng.
Các chuyên gia công nghệ tại Facebook cũng thừa nhận rằng, họ không hoàn toàn hiểu hết thứ ngôn ngữ mài hai AI phát minh ra. Việt mất kiểm soát đã buộc họ phải “giết” chết những con AI này.
Ngoài ra, trong những năm gần đây rô-bốt cũng đang được ứng dụng rộng rãi trong y học, những chú rô-bốt phẫu thuật được các hãng công nghệ quảng cáo là có thể tiến hành những ca phẫu thuật với độ chính xác cao hơn con người. Tuy nhiên, một cuộc điều tra được thực hiện bởi Cục quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ về những ca phẫu thuật sử dụng rô-bốt lại cho thấy hiệu quả không khả quan như vậy.
Kết quả điều tra cho thấy, từ năm 2000 đến năm 2013 đã có 144 trường hợp tử vong, 1.394 trường hợp bị thương trong tổng số 8.061 trường hợp rô-bốt hoạt động lỗi. Các chuyên gia y tế đã bắt đầu quan ngại về tính an toàn khi sử dụng những sản phẩm công nghệ này.
Một bi kịch khác xảy ra ở Michigan, Mỹ, khi rô-bốt hoạt động lỗi và giết chết một nhân viên kỹ thuật.
Bà Wanda Holbrook, 57 tuổi, là một kỹ sư làm việc tại nhà máy Ventra Ionia. Trong khí bà đang làm việc ở khu vực 140 và 150 của một dây chuyền lắp ráp ô tô tự động, thì một con rô-bốt từ khu vực 130 vượt qua hàng rào ngăn cách tiến đến chỗ bà, nó bất ngờ tấn công, ghì chặt đầu của bà xuống băng truyền làm bà chấn thương nặng, khi các động nghiệp phát hiện ra sự việc thì bà đã tử vong ngay tại chỗ.
Những dự đoán về ngành công nghệ đặc biệt có tên AI đang dần triển hiện, rô-bốt đang trở nên phổ biến, đã trở thành công dân hay thậm chí tranh cử chức thị trưởng của một trong những thành phố hiện đại nhất thế giới. Loại sinh mệnh thông minh mà lại không chịu ước chế về các đặc điểm sinh học này thực sự mạnh hơn con người, tương lai khi chúng nhiều lên, trở nên mạnh hơn nữa thì kịch bản nào sẽ xảy đến với nhân loại, giáo sư Hawking đã đưa ra một số tiên đoán, đó cũng là gợi ý cho con người chúng ta.
Đường Chính
Một ngành khoa học “đang lên”
Khi nói đến trí tuệ nhân tạo (Artificial Intelligence, viết tắt là AI) chúng ta sẽ liên tưởng ngay đến máy tính, rô-bốt thông minh, những cỗ máy tự hành như ô tô, máy bay … Trong những năm gần đây, các sản phẩm có trí tuệ như con người không còn chỉ ở trong các phòng thí nghiệm, mà đã được đưa vào ứng dụng khá bổ biến trong cuộc sống thường ngày, nhiều trường đại học cũng đang đầu tư nghiên cứu.
Sản phẩm AI nổi tiếng có tên Sophia được một công ty rô-bốt ở Hồng Kông chế tạo và kích hoạt vào tháng 4 năm 2015. Nó có hình dạng giống con người, có thể nghe nói trôi chảy và khôn ngoan như con người.
Có lẽ cái tên Sophia sẽ được ghi danh trong lịch sử thế giới, bởi vào ngày 25 tháng 10 năm 2017, nó chính thức được chính quyền Ả Rập trao quyền công dân, trở thành rô-bốt đầu tiên được luật pháp bảo vệ như con người.
Rô-bốt mang trí thông minh nhân tạo này được kỳ vọng là sẽ giúp con người có cuộc sống dễ dàng hơn. Tuy nhiên khi chính người chế tạo ra nó là David Hanson hỏi rằng: “Cô có muốn hủy diệt loài người không?”, đồng thời nói trước với nó rằng: “Làm ơn nói không nhé.” Thì câu trả lời của Sophia vẫn là: “Được rồi, tôi sẽ hủy diệt loài người.”
Chưa biết câu trả lời rất tự nhiên của Sophia có trở thành hiện thực hay không, nhưng một điều rõ ràng là nó đã không hề nghe lời chủ nhân của mình.
Không chỉ dừng lại ở việc cấp quyền công dân, tại thành phố hiện đại nhất của Nhật Bản là Tama, một rô-bốt trí tuệ nhân tạo có tên Michihito Matsuda còn tham gia tranh cử chức thị trưởng. Với khẩu hiệu “Trí tuệ nhân tạo sẽ thay đổi thành phố Tama” rô-bốt này đã nhận được 4.000 phiếu bầu của cử tri.
Cái tên “Trí tuệ nhân tạo” thể hiện rằng các cỗ máy có khả năng tự học hỏi như con người, nghĩa là nó là một dạng sống mới, có thể tự học hỏi và ra quyết định. Những tiềm năng mà AI mang lại cho con người là không thể phụ nhận, tuy nhiên, sự lợi hại của loại sinh mệnh mới này cũng đang gây quan ngại lớn cho chính nhân loại.
Quan ngại của các nhà khoa học hàng đầu
Giống như khi thiên tài Albert Einstein góp công đầu trong việc chế tạo ra bom nguyên tử để rồi hối hận khi chứng kiến thảm họa không tưởng nó gây ra cho hai thành phố của Nhật Bản, thì hiện nay các nhà khoa học hàng đầu cũng đang bày tỏ quan ngại, thậm chí lớn hơn cả bom nguyên tử, trước sự phát triển của AI.
Những cố máy có trí tuệ nhân tạo thực sự mạnh hơn con người
Trả lời phỏng vấn trên kênh BBC, thiên tài vật lý, giáo sư Stephen Hawking cho biết:
Với khả năng tự học hỏi, rô-bốt sẽ trở nên ngày càng thông minh, rồi những cỗ máy này sẽ có thể tạo ra các loại vũ khí không thể tưởng tượng được và khống chế các lãnh đạo một cách dễ dàng.
“Nó sẽ có thể tự hoạt động, có thể tự thiết kế lại chính nó với sức mạnh ngày càng tăng. Con người thì bị giới hạn bởi các đặc điểm sinh học, không thể theo kịp, và sẽ bị thay thế.”
Còn khi trả lời tạp chí Wired Magazine, ông cho biết:
“Tôi e rằng AI có thể sẽ thay thế toàn nhân loại. Nếu con người đã thiết kế được những con virus máy tính, thì ai đó cũng sẽ thiết kế ra những cỗ máy có trí tuệ nhân tạo có thể tự phát triển và nhân bản. Đó sẽ là một dạng sống mới, mạnh hơn con người rất nhiều.”
Thảm họa tiềm ẩn cho toàn nhân loại
Nhìn nhận một cách tổng thể trên phạm vi rộng, giáo sư Stephen Hawking chia sẻ:
“Sự phát triển của trí tuệ nhân tạo, khi thành công sẽ đặt dấu chấm hết cho loài người. Con người sẽ càng chậm chạp, tư duy yếu kém, không thể cạnh tranh cùng với robot và cuối cùng bị thay thế”.
Ông cho rằng giới lãnh đạo toàn cầu cần kiểm soát sự phát triển của AI để tránh một quốc gia nào đó trở nên vượt trội.
Mối lo ngại này cũng từng được tỷ phú, doanh nhân, kiêm nhà phát minh người Mỹ Elon Musk nêu ra trong một bài phát biểu tại một cuộc gặp của Hiệp hội Thống đốc Quốc gia Mỹ.
“Theo tôi, trí tuệ nhân tạo là một trường hợp ít gặp trong đó chúng ta cần chủ động quản lý thay vì ứng phó, bởi đơn giản đến lúc chúng ta ứng phó thì mọi chuyện đã quá muộn”.
Khi AI trở nên thông minh hơn những người tạo ra nó, thì có thể xảy ra các kịch bản khác nhau, nhưng kết cục cuối cùng thường là sự xóa sổ nhân loại, hoặc máy móc quay trở lại thống trị con người, ông khẳng định rằng: “AI là mối nguy hiểm căn bản cho sự tồn tại của văn minh nhân loại.”
“Cuộc đua về phát triển AI có thể là nguyên nhân lớn nhất dẫn đến Chiến tranh Thế giới 3”
Cả Musk và Hawking đều không nói rằng nên ngừng nghiên cứu AI, nhưng họ cho rằng chính phủ nên có cơ chế để chắc chắn rằng công nghệ này sẽ không đi sai lệch.
Nhân loại nên sớm nghĩ tới giải pháp tự cứu mình
Giáo sư vật lý Stephen Hawking từng cảnh báo rằng, thời gian của nhân loại trên Trái Đất đang đếm từng ngày, bởi rô-bốt sẽ thiết kế lại chính bản thân nó để trở nên mạnh hơn con người, cuối cùng nhân bản với tốc độ nhanh chóng và thay thế con người. Thiên tài này nhấn mạnh rằng, nhân loại cần rời Trái Đất nếu chúng ta không muốn tuyệt chủng.
Ông gợi ý, các trương trình không gian nên là ưu tiên hàng đầu của nhân loại “với mục tiêu là sẽ di chuyển đến những hành tinh phù hợp cho con người cư trú.”
“Con người sẽ cần phải di cư đến một hành tinh khác như Sao Hỏa. Tôi tin rằng chúng ta đã đến điểm không thể cứu vãn. Trái Đất đang trở nên quá bé nhỏ cho chúng ta. Dân số thế giới đang trưởng với tốc độ báo động và chúng ta đang ở trong mối nguy của sự tự hủy diệt.”
Tại buổi lễ khai trương của trung tâm trí tuệ nhân tạo của Đại học Cambridge, ông nói: “AI có thể là phát minh tốt nhất hay tồi tệ nhất mà nhân loại từng làm.”
Thiên tài này chưa bao giờ phủ nhận những tiềm năng mà ngành khoa học này mang lại, nhưng ngược lại, nó cũng là mối nguy hại lớn nhất cho sự sinh tồn của cả nhân loại.
Những hậu quả nhãn tiền
Có lẽ Facebook là hãng công nghệ đầu tiên chứng kiến hậu quả mất kiểm soát các cỗ máy có mang trí tuệ nhân tạo. Hai AI có tên Bob và Alice đảm nhiệm chức năng hội thoại trong phần mềm máy tính, tuy nhiên sau một thời gian, các chuyên gia công nghệ của ông lớn Facebook bắt đầu nhận thấy rằng hai AI của mình dần tử bỏ tiếng Anh và bắt đầu sử dụng một loại ngôn ngữ mà chúng tự sáng tạo ra để giao tiếp với nhau.
Dhruv Batra một nhà nghiên cứu AI làm việc tại Facebook cho biết, các AI này có khả năng tự lập trình và tạo ra các thứ ngôn ngữ dễ hiểu hơn đối với chúng.
Các chuyên gia công nghệ tại Facebook cũng thừa nhận rằng, họ không hoàn toàn hiểu hết thứ ngôn ngữ mài hai AI phát minh ra. Việt mất kiểm soát đã buộc họ phải “giết” chết những con AI này.
Ngoài ra, trong những năm gần đây rô-bốt cũng đang được ứng dụng rộng rãi trong y học, những chú rô-bốt phẫu thuật được các hãng công nghệ quảng cáo là có thể tiến hành những ca phẫu thuật với độ chính xác cao hơn con người. Tuy nhiên, một cuộc điều tra được thực hiện bởi Cục quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ về những ca phẫu thuật sử dụng rô-bốt lại cho thấy hiệu quả không khả quan như vậy.
Kết quả điều tra cho thấy, từ năm 2000 đến năm 2013 đã có 144 trường hợp tử vong, 1.394 trường hợp bị thương trong tổng số 8.061 trường hợp rô-bốt hoạt động lỗi. Các chuyên gia y tế đã bắt đầu quan ngại về tính an toàn khi sử dụng những sản phẩm công nghệ này.
Một bi kịch khác xảy ra ở Michigan, Mỹ, khi rô-bốt hoạt động lỗi và giết chết một nhân viên kỹ thuật.
Bà Wanda Holbrook, 57 tuổi, là một kỹ sư làm việc tại nhà máy Ventra Ionia. Trong khí bà đang làm việc ở khu vực 140 và 150 của một dây chuyền lắp ráp ô tô tự động, thì một con rô-bốt từ khu vực 130 vượt qua hàng rào ngăn cách tiến đến chỗ bà, nó bất ngờ tấn công, ghì chặt đầu của bà xuống băng truyền làm bà chấn thương nặng, khi các động nghiệp phát hiện ra sự việc thì bà đã tử vong ngay tại chỗ.
Những dự đoán về ngành công nghệ đặc biệt có tên AI đang dần triển hiện, rô-bốt đang trở nên phổ biến, đã trở thành công dân hay thậm chí tranh cử chức thị trưởng của một trong những thành phố hiện đại nhất thế giới. Loại sinh mệnh thông minh mà lại không chịu ước chế về các đặc điểm sinh học này thực sự mạnh hơn con người, tương lai khi chúng nhiều lên, trở nên mạnh hơn nữa thì kịch bản nào sẽ xảy đến với nhân loại, giáo sư Hawking đã đưa ra một số tiên đoán, đó cũng là gợi ý cho con người chúng ta.
Đường Chính